گروه اقتصادی: دولت در حالی عرضه گوشت تنظیم ‌بازاری را کاهش داده است که با افزایش قیمت دلار عملا انتظارات تورمی را در بازار افزایش داده است. همین مساله منجر به بروز نگرانی‌هایی درباره گرانی گوشت شده است. البته دولت به بهانه حمایت از تولیدکنندگان داخلی گوشت میزان عرضه تنظیم بازار را کاهش داده است اما این سیاست برای کشوری که میزان تقاضای گوشت در آن بالاتر از عرضه است، ناکارآمد است و بازار را به سمت انحصار و گرانی می‌برد.

سال ۱۴۰۲ تولید گوشت قرمز نسبت به سال ۱۴۰۱ بیش از ۲۱ درصد کاهش داشت. این میزان هر چند در نیمه نخست سال 1403 تغییر چندانی نداشته اما در امتداد یک روند نزولی  قرار داشته است. به همین دلیل همچنان میزان عرضه و تقاضای گوشت در بازار ایران ناتراز است. دولت همچنین بتازگی با کاهش ۷۰ درصدی توزیع گوشت تنظیم ‌بازاری به منظور حمایت از دامداران، نگرانی‌ها درباره افزایش قیمت گوشت را تشدید کرده است.

کشتار بی‌رویه دام‌ها در ۵-۴ سال گذشته به دلیل پایین بودن قیمت و عدم تأمین کافی نهاده‌ها، منجر به افزایش قیمت گوشت قرمز شد. هر چند دولت در ابتدای سال جاری برای تنظیم بازار، واردات گوشت را افزایش داد تا از طریق واردات گوشت قرمز کسری حدود ۱۰درصدی تولید داخلی جبران شود اما طی سال‌های گذشته اقدامی در راستای توسعه دام مولد در کشور صورت نگرفته است. به همین دلیل کاهش جمعیت دام کشور، سرعت و درصد واردات را افزایش داد. این سیاست در ماه‌های اخیر تغییر کرده است به طوری که با وجود افزایش میزان واردات گوشت قرمز، توزیع گوشت تنظیم‌بازاری کاهش یافته است.

در واقع  پس از حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی سال ۱۴۰۱ و با کاهش قدرت خرید مردم برای خرید گوشت گران‌قیمت داخلی، واردات این محصول افزایش یافت. سال ۱۴۰۲ حدود ۱۲۹ هزار تن گوشت قرمز به ارزش بیش از ۶۹۰ میلیون دلار وارد کشور شد. در نیمه نخست سال ۱۴۰۳ نیز حدود ۱۲۶ هزار تن گوشت گرم و منجمد به ارزش ۷۳۹ میلیون دلار وارد شد که معادل کل واردات سال ۱۴۰۲ بوده است.

با توجه به اینکه افزایش واردات گوشت، تقاضا برای دام داخلی را کاهش داده و منجر به تعدیل قیمت گوشت شده بود، دامداران به دلیل عدم توانایی در رقابت با قیمت گوشت وارداتی که نصف قیمت تولید داخلی است، اعتراض کردند. 

البته باید توجه داشت که نوع ارز اختصاصی به واردات گوشت قرمز نیز ارز ترجیحی بوده است تا این محصول وارداتی با قیمت مناسبی به دست مصرف‌کننده برسد. همچنین ارز اختصاص‌یافته به واردات نهاده‌های دامی نیز ترجیحی بوده به همین دلیل قیمت گوشت وارداتی و تولید داخل باید رقابتی به دست مصرف‌کننده می‌رسید اما اینگونه نبود و گوشت وارداتی عمدتا به صرفه‌تر بود. با این حال دولت در مقطع کنونی تصمیم گرفته واردات را کاهش دهد تا تولیدکننده داخلی حمایت شود.

* کاهش واردات و توزیع گوشت تنظیم ‌بازاری

در ۶ ماه نخست سال جاری، روزانه ۶۷۷ تن گوشت قرمز وارداتی به منظور تنظیم بازار توزیع شده است که 2 برابر سال قبل است. این موضوع اعتراض دامداران را به همراه داشت و دولت برای نیمه دوم سال تصمیم به کاهش واردات و توزیع گوشت گرفت.

 مسعود رسولی، دبیر انجمن صنعت گوشت و مواد پروتئینی اظهار داشت: «واردات گوشت برای حمایت از تولیدکننده داخلی محدود شده است. بر این اساس، روزانه ۲۰۰ تن گوشت تنظیم‌بازاری شامل ۱۰۰ تن گوشت گوسفندی و ۱۰۰ تن گوشت گوساله توزیع می‌شود. این آمار نشان‌دهنده کاهش ۷۱ درصدی توزیع گوشت تنظیم‌بازاری در نیمه دوم امسال نسبت به نیمه نخست سال گذشته است».

همچنین علی‌اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی اعلام کرد: «تغییرات چندانی در بازار گوشت ایجاد نشده است. بازار در حال حاضر مسکوت است و خریدها بسیار ضعیف شده است، به همین دلیل قیمت‌ها افزایش نداشته است. در هفته گذشته به دلیل تعطیلات شب یلدا و عدم افزایش عرضه دام داخلی به دلیل مشکلات مجوزها، قیمت‌ها دچار نوسان شد و شاید کیلویی حدود ۱۰ هزار تومان افزایش داشت که با رفع مشکلات مجوزها، بازار به حالت قبل بازگشته است».

این وضعیت نشان می‌دهد بازار گوشت گوسفندی تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تعطیلات و مشکلات مجوزها قرار دارد که با رفع این موانع به سرعت به حالت قبل بازگشته است.

با توجه به کاهش تولید گوشت قرمز و محدود شدن واردات، احتمال افزایش قیمت گوشت در بازار وجود دارد که این مساله می‌تواند به نگرانی مصرف‌کنندگان درباره تأمین گوشت با قیمت مناسب دامن بزند و مشکلات جدیدی را برای دامداران و مصرف‌کنندگان ایجاد کند.

طبق گزارش مرکز آمار ایران، وزن گوشت قرمز تولیدی از انواع دام‌های ذبح‌شده در کشتارگاه‌های کشور در سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۴۷۲ هزار تن بوده است. بر اساس نتایج آمارگیری، عرضه گوشت در سال گذشته به شرح زیر بوده است؛

گوشت گاو و گوساله با ۲۵۱ هزار تن، 53.2 درصد از وزن کل گوشت قرمز عرضه‌شده را به خود اختصاص داده است.

گوشت گوسفند و بره: ۱۷۷ هزار تن، 37.5 درصد از وزن کل گوشت قرمز.

گوشت بز و بزغاله: ۳۲ هزار تن، 6.8 درصد.

سایر انواع دام: ۱۲ هزار تن، 2.5 درصد.

* کاهش تولید در سال جاری

در 6 ماه اول سال جاری، ۱۹۴ هزار تن دام در کشتارگاه‌های کشور ذبح شده است که این عدد نشان‌دهنده کاهش تولید و عرضه به بازار است. در 6 ‌ماهه اول سال قبل اما تولید بیش از ۲۵۰ هزار تن بوده است که به معنی کاهش بیش از ۲۴ درصدی تولید گوشت در سال جاری است. در چنین شرایطی دولت تصمیم گرفته است واردات گوشت قرمز را متوقف کند و پیرو آن عرضه گوشت تنظیم بازاری را نیز کاهش دهد.

در 6 ماهه نخست سال جاری به طور میانگین هر ماه 30 هزار تن دام ذبح شده است، در حالی که میانگین ماهانه 6 ماهه نخست سال 1402 حدود 50 هزار تن در ماه بوده است. 

تولید گوشت قرمز در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته است. سال ۱۴۰۱تولید گوشت قرمز ۵۹۸ هزار تن بوده است، در حالی که سال ۱۴۰۲ تولید گوشت قرمز به ۴۷۲ هزار تن رسیده که به معنی کاهش ۱۲۶ هزار تنی و معادل ۲۱ درصد است.

کاهش تولید گوشت قرمز در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل، نشان‌دهنده چالش‌های جدی در تأمین و تولید این محصول است. این مساله می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر بازار و قیمت گوشت قرمز داشته باشد و نگرانی‌هایی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد کند.

* قیمت گوشت در قصابی‌ها چقدر باید باشد؟

منصور پوریان، رئیس شورای تامین‌کنندگان دام کشور، در این زمینه تأکید کرده است: «وزارت جهاد کشاورزی برای روزهای پرمصرف گوشت قرمز، خرید حمایتی گوشت تولید داخل را انجام می‌دهد. این اقدام باعث می‌شود در کنار حمایت از تولیدکنندگان داخلی، نیاز بازار نیز تأمین شود. برای خرید حمایتی گوشت، قیمت گوشت‌های ۵ تیکه منجمد کیلویی ۴۲۰ هزار تومان تعیین شده است».

وی بیان کرد: «قیمت هر کیلو دام سبک در حال حاضر در محدوده ۲۶۰ هزار تومان است. پس از کشتار، لاشه در محدوده کیلویی ۵۳۰ هزار تومان و با هزینه حمل‌ونقل حداکثر کیلویی ۵۵۰ هزار تومان به دست قصابی‌ها و مراکز عرضه گوشت می‌رسد. مراکز عرضه گوشت و قصابی‌ها موظف هستند گوشت را با سود ۱۰ درصد به مردم عرضه کنند اما در برخی موارد این موضوع رعایت نمی‌شود. در حال حاضر قیمت‌های بالا برای گوشت‌های راسته و مغز ران که از قطعه‌های مرغوب دام هستند، منطقی است اما فروش گوشت گوسفندی با قیمت بالای یک میلیون تومان غیرمنطقی است و باید از چنین مواردی اجتناب شود».

بر اساس این گزارش، سیاست‌های دولت برای گوشت تنظیم بازار تغییراتی داشته باشد به طوری که قیمت گوشت تنظیم بازاری را چند وقت پیش به 420 هزار تومان افزایش داد، در حالی که پیش از این در محدوده 310 هزار تومان عرضه می‌شد. نکته جالب توجه اینجاست که همواره در فصل سرما میزان مصرف گوشت قرمز افزایش می‌یابد. با این حال دولت تصمیم گرفته میزان عرضه گوشت قرمز در زمستان را کاهش دهد.

بر مبنای همین سیاست می‌توان پیش‌بینی  کرد با ادامه افزایش قیمت ارز و رشد هزینه‌های تامین نهاده‌های دامی، قیمت گوشت در بازار بالا برود، چرا که میزان تقاضا روندی فزاینده دارد و از طرف دیگر گوشت تنظیم بازاری نیز کاهش عرضه داشته است.

این سیاست‌ها در شرایطی است که چند ماه آینده ماه رمضان و عید نوروز را در پیش داریم. اگر دولت به دنبال تنظیم بازار است باید برنامه‌های خود برای عرضه گوشت قرمز را تنظیم کند، در غیر این صورت احتمال تکرار صف‌های طولانی برای خرید گوشت تنظیم بازاری وجود دارد.